De Fleissner-lamp - Mijnlampen

Pr. Dr. Hans Fleissner (1881 - 1928) Chemicus, ontwierp de zogenaamde "zingende lampen" (tönenden Lampen) (D.R.P. Nr. 292420 - 1 september 1915). Hij was professor in de chemie aan de "Montanuniversität" in Leoben/Steiermark. Daar voerde hij experimenten uit met betrekking tot mijngas en kolenstofexplosies.

Hij ontwikkelde rond 1921 de eerste "zingende" mijnlamp die door de bijzondere branderconstructie van de lamp bij de aanwezigheid van mijngas een grotere vlam produceerde en daarbij luide toon gaf en daarmee waarschuwde voor het gevaarlijke mijngas.

De Fleissner-lamp, ook wel bekend als de "Zingende" veiligheidslamp, was de eerste praktische poging om een hoorbare waarschuwing te geven met een vlamveiligheidslamp in de aanwezigheid van mijngas. De uitvinder van de lamp, Hans Fleissner (1881-1928), kwam uit een mijnwerkersfamilie in Bohemen. Hij werd geboren in Zwodau, nabij Falkenau-aan-Eger, en promoveerde uiteindelijk aan de Technische Universiteit van Praag. Na de Eerste Wereldoorlog was hij professor aan de beroemde Mijnuniversiteit Leoben. Hij overleed op 15 juni 1928 in Karlsbad.

Fleissner werkte van 1910 tot 1918 bij het Koninklijk Mijnbouwinstituut in Bruex. Bij het Koninklijk Mijnbouwinstituut was hij verantwoordelijk voor het onderzoeken van methoden om mijngasexplosies en andere gevaren in de mijnen te voorkomen. Tijdens zijn tijd bij het Koninklijk Mijninstituut ontwikkelde Fleissner rond 1915 het idee voor een hoorbare veiligheidslamp en kreeg hij op 6 oktober 1916 patent. In deel 7 van Bergbau und Hutt uit 1917 beschrijft Fleissner het principe van zijn lamp als volgt:

"Een vlam op een bepaalde plaats in een hol lichaam, aan beide zijden open, kan een geluid produceren wanneer de vlam opstijgt door de aanwezigheid van mijngas."

Rond 1916 produceerden Friemann & Wolf twee experimentele "zingende" lampen. De ene werkte op benzeen, de andere was een carbidveiligheidslamp die acetyleen verbrandde. Fleissner ontdekte dat het benzeenmodel methaan van 0,5 tot 5% kon detecteren en gevoeliger was voor het detecteren van mijngas dan het acetyleenmodel. Het acetyleenmodel produceerde echter een veel sterker geluid. (De originele benzeentestlamp is te zien in het "Deutsches Bergbaumuseum" in Bochum, Duitsland.)

Fleissner en Friemann & Wolf waren duidelijk van mening dat de experimentele lampen een succes waren en dat er behoefte was aan een gecombineerde akoestische en optische veiligheidslamp in de Europese kolenmijnen en andere industrieën. Hoewel er vele variaties werden geproduceerd, maakten Friemann & Wolf drie verschillende benzeenmodellen van Fleissners "zingende" lamp. Afgaande op diverse catalogi van Friemann & Wolf werden er tot begin jaren dertig van de vorige eeuw "zingende" lampen geproduceerd.

Het ontwerp van de 712 is gebaseerd op de standaard Wolf-lamp met een gegolfde kap en werd waarschijnlijk gebruikt voor algemene ondergrondse detectie van mijngas. De 713 is robuust, volledig omhuld en voorzien van een prisma om de vlam van bovenaf te observeren. Hij is ontworpen om in gaten en lage plaatsen neergelaten te worden om mijngas te meten en te detecteren. Doordat de lamp volledig omhuld is, is hij goed beschermd tegen druppelend water en stoten door obstakels.

Hoewel Fleissner vooral bekend is om zijn akoestisch-optische veiligheidslamp, patenteerde hij ook een ander ontwerp voor een veiligheidslamp, dat eveneens door Friemann & Wolf werd geproduceerd en model 714 werd genoemd. Hoewel de 714 eruitziet als een kleine versie van Wolfs 713-lamp, is het geen "zingende" lamp. Het lijkt meer op een "baby"-versie van het Beard-Mackie zichtindicatiesysteem. De lamp is ontworpen met een laddersysteem met platina draden boven de brander. De lamp heeft ook een ongebruikelijk gaaskoelsysteem dat ontworpen lijkt te zijn om de snelheid van het verbrande gas in de lamp te dempen.

Bron: Wolf-Fleissner " Singing" Safety Lamps, Manfred Stutzer, Eureka!, Januari 1995, thema 13.

Het is interessant om op te merken dat er een paar exemplaren van de variant uit 1923 zijn die duidelijk voor de Amerikaanse markt zijn gemaakt. Deze is volledig van aluminium gemaakt en heeft een label dat vergelijkbaar is met andere in Duitsland gemaakte Wolf-lampen voor de Amerikaanse markt. Er bestaat ook minstens één exemplaar uit 1923 met een Wolf-Sheffield messing label. Of het model uit 1923 uiteindelijk voor de exportmarkt gebruikt werd is niet bekend.

Het lijkt erop dat de meeste van deze lampen in Oost-Europa werden gebruikt, met name in het Oostenrijks-Hongaarse gebied. Hoewel er maar weinig in de VS terechtkwamen, was er één variant die zich op de Amerikaanse markt richtte. Het betreft een variant uit 1923, volledig gemaakt van aluminium, die een vergelijkbaar label heeft als andere in Duitsland geproduceerde Wolf-lampen voor de Amerikaanse markt.

Hoewel Friemann & Wolf bijna twintig jaar lang vele varianten van "zingende" lampen produceerde, is er vandaag de dag relatief weinig informatie bekend over de ontwikkeling, toepassingen en prestaties van Fleissners lampen. Velen hebben de zeldzaamheid van de "zingende" lampen verklaard door hun beperkte gebruik, omdat ze onder lawaaiige omstandigheden niet hoorbaar waren. Hoewel dit het beperkte gebruik zou kunnen verklaren, moet er, afgaande op de productieduur en het aantal modellen en variaties, een duidelijke niche voor dit type lamp zijn geweest.